Van signaleren naar actie: Mentale gezondheid steeds hoger op de agenda van medezeggenschap

De mentale gezondheid van werknemers is de afgelopen jaren steeds meer een centraal thema geworden binnen organisaties.

Werkdruk, stress en burn-out zijn geen uitzonderingen meer; ze zijn structurele risico’s die vragen om actief beleid. Ondernemingsraden kunnen op dit gebied een belangrijke rol spelen voor werknemers en de organisatie. Die rol is niet alleen het signaleren van problemen, maar ook in het bijdragen aan oplossingen die mentale belasting voorkomen of verminderen.

Op basis van de Wet op de ondernemingsraden (WOR) beschikt de OR over verschillende instrumenten om werkdruk en mentale gezondheid te beïnvloeden. Denk aan het instemmingsrecht bij regelingen over arbeidsomstandigheden, het adviesrecht bij organisatieveranderingen, en het initiatiefrecht om onderwerpen zelfstandig op de agenda te zetten. Daarnaast verplicht de Arbowet werkgevers om beleid te voeren dat gericht is op het voorkomen van psychosociale arbeidsbelasting, waaronder werkstress, pesten, agressie en discriminatie.

Proactieve rol bij het signaleren van werkdruk

Effectief optreden begint bij het herkennen van signalen die wijzen op hoge werkdruk of mentale belasting. Een stijging van ziekteverzuim, structureel overwerken of klachten over de werkbelasting kunnen duidelijke indicatoren zijn. Ook een verslechterde sfeer binnen teams of afname van openheid onder collega’s kan duiden op spanningen. De OR kan gebruikmaken van bronnen zoals medewerkerstevredenheidsonderzoeken, personeelsmonitoren en de Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E) om deze signalen te onderbouwen en bespreekbaar te maken.

Wanneer signalen zich opstapelen, is het cruciaal om deze actief te agenderen voor het overleg met de bestuurder. Werkdruk is zelden een individueel probleem, maar vaak een uiting van structurele onevenwichtigheden binnen de organisatie. Zijn doelen realistisch gesteld? Zijn er voldoende mensen en middelen beschikbaar? Door deze vragen te stellen, kan de OR bijdragen aan fundamentele verbeteringen.

RI&E en preventie: voorkomen is beter dan genezen

De RI&E biedt een krachtig instrument om werkdruk en mentale belasting inzichtelijk te maken. Daarom is het van belang dat deze tijdig onder de loep worden genomen, zo blijft deze actueel en relevant voor de onderwerpen die op dat moment spelen binnen de organisatie. De OR moet erop toezien dat psychosociale risico’s grondig worden meegenomen en kan aandringen op een actuele versie en een bijbehorend plan van aanpak.

Er moet adequaat worden omgegaan met medewerkers die uitvallen door stress of burn-out, maar de grootste winst ligt in het voorkomen van uitval, dit is natuurlijk beter dan het genezen ervan. De OR kan de bestuurder aansporen om te investeren in preventieve maatregelen zoals stressmanagementtrainingen, coaching, vitaliteitsprogramma’s en initiatieven gericht op psychologische veiligheid.

Een cultuur waarin openheid over mentale gezondheid wordt gestimuleerd en leidinggevenden alert zijn op signalen van overbelasting, draagt het meeste bij aan duurzame inzetbaarheid.

Vertrouwenspersonen en een veilige werkcultuur

Een belangrijk onderdeel van preventie en herstel is de aanwezigheid van goede vertrouwenspersonen. Zij maken het voor medewerkers laagdrempeliger om problemen tijdig te bespreken. De OR kan het belang hiervan extra benadrukken bij de bestuurder en meedenken over het profiel, de onafhankelijkheid en de positionering van vertrouwenspersonen binnen de organisatie.

Daarnaast kan de ondernemingsraad pleiten voor bredere initiatieven gericht op het versterken van psychologische veiligheid. Een werkomgeving waarin mensen zich vrij voelen om zorgen te uiten zonder angst voor repercussies is essentieel voor mentale gezondheid én voor een gezonde bedrijfscultuur.

Structurele aandacht en continue verbetering

Werkdruk en mentale belasting zijn dynamische thema’s die continue aandacht vragen. De OR kan deze onderwerpen als vast onderdeel op de agenda zetten tijdens de overlegvergaderingen en doet er goed aan om afspraken te maken over monitoring en evaluatie. Periodieke metingen, herhaalde medewerkerstevredenheidsonderzoeken en analyse van verzuimcijfers kunnen belangrijke inzichten opleveren over de effectiviteit van genomen maatregelen.

Een actieve rol in deze monitoring verstevigt de positie van de OR als serieuze gesprekspartner en laat zien dat de OR niet alleen signaleert, maar ook gericht bijdraagt aan oplossingen.

Samenwerken voor een gezonde organisatie

De kracht van een ondernemingsraad ligt dus niet enkel in een reactieve houding door deze onderwerpen aan de kaart te stellen na het ontvangen van een advies- of instemmingsaanvraag. Zij kunnen ook proactief met een voorstel komen en door middel van het initiatiefrecht het mentale welzijn van de werknemers een belangrijk punt maken. Met de juiste informatie, een goede samenwerking met HR, arbodiensten en preventiemedewerkers, en constructief met de bestuurder op te trekken, kan de OR echte veranderingen realiseren. Niet door alleen te wijzen op problemen, maar vooral door samen te bouwen aan een gezonde, veerkrachtige organisatie.

Meer weten over een training?

De rol van de OR bij werkdruk en mentale gezondheid is relevanter dan ooit. Tegelijkertijd vraagt effectief optreden om actuele kennis en praktische vaardigheden. Het volgen van een training op het gebied van werkdruk, mentale gezondheid en medezeggenschapsrecht biedt OR-leden de handvatten om effectief aan de slag te gaan met deze onderwerpen.

Meer weten? Mail ons op info@trainiac.nl

Anne de Wal ~ Trainer & Adviseur Medezeggenschap bij TRAINIAC

TRAINIAC is gespecialiseerd in OR trainingen, advies- en begeleidingstrajecten op maat en verhoogd daarmee de waarde van ondernemingsraden. Benieuwd wat we voor uw OR kunnen betekenen? Neem dan contact met ons op.