Dit is de verborgen waarde van de OR in de RI&E

De OR speelt een belangrijke, formele rol bij de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E), maar kan nog veel meer bijdragen door praktijkervaring te delen.

Dit artikel verkent hoe de OR risico’s kan toetsen, grondoorzaken kan identificeren en voorstellen kan doen voor praktische, werkbare maatregelen.

De risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) is een essentieel instrument om de veiligheid en gezondheid van medewerkers binnen een organisatie te beschermen. Het doel is om risico’s op de werkvloer in kaart te brengen en maatregelen te nemen om deze risico’s te verminderen of weg te nemen. De OR speelt een formele rol in dit proces, met name door haar instemmingsrecht op het arbobeleid en het bijbehorende plan van aanpak. Deze formele rol is echter slechts een deel van wat de OR kan bijdragen aan een effectieve RI&E.

Werkvloerkennis inzetten 

De OR, als vertegenwoordiger van de werknemers, heeft een uniek inzicht in de dagelijkse praktijk op de werkvloer. Dit inzicht is cruciaal voor een RI&E die niet alleen theoretisch klopt, maar ook praktisch toepasbaar is. Een arbodienstverlener kan risico’s inventariseren op basis van standaardmodellen, maar het is de OR die kan toetsen of de werknemers deze risico’s ook werkelijk als de grootste risico’s ervaren.

De waarde van deze praktijkinzichten mag niet worden onderschat. Risico’s die op papier als groot worden gezien, kunnen in de praktijk weinig effect hebben. Terwijl andere, minder zichtbare risico’s, misschien een grotere impact hebben op de gezondheid en veiligheid van werknemers. De OR kan dit aan de kaak stellen en ervoor zorgen dat deze praktijkervaringen worden meegenomen in de RI&E. Dit maakt de inventarisatie realistischer en de maatregelen effectiever.

Grondoorzaken benoemen 

Sinds 2022 is er een belangrijke wijziging doorgevoerd in de eisen voor de RI&E. Het is nu verplicht om niet alleen de risico’s zelf te benoemen, maar ook de grondoorzaken van deze risico’s te identificeren. Dit is een wezenlijke verbetering, omdat het aanpakken van de grondoorzaken vaak leidt tot structurele verbeteringen op de werkvloer. Het blootleggen van deze oorzaken zorgt ervoor dat organisaties maatregelen kunnen nemen die verder gaan dan symptoombestrijding. Maatregelen die zich richten op het oplossen van het onderliggende probleem.

In de praktijk blijkt echter dat veel arbodienstverleners nog steeds te weinig aandacht besteden aan het benoemen van grondoorzaken. Zij richten zich vooral op de zichtbare risico’s en missen daardoor vaak de diepere oorzaken, of deze worden slechts zijdelings benoemd in een paragraaf. Hierin kan de OR een belangrijke rol spelen. Door zijn kennis van de werkvloer en de werkprocessen kan de OR helpen om de grondoorzaken van risico’s te identificeren. Dit vraagt om een actieve rol van de OR: het is niet genoeg om alleen te controleren of de risico’s benoemd zijn, de OR moet ook doorvragen naar het waarom van deze risico’s.

Een goed begrip van de grondoorzaken maakt het makkelijker om passende en effectieve maatregelen te implementeren. Wanneer de OR aandacht vraagt voor deze oorzaken, draagt hij bij aan een RI&E die niet alleen compleet is, maar ook duurzamer. Dit voorkomt dat dezelfde risico’s telkens opnieuw opduiken. Het zorgt voor een veiligere werkomgeving op de lange termijn.

Werkbaarheid maatregelen 

Een andere belangrijke bijdrage van de or aan het RI&E-proces is het toetsen van de werkbaarheid van de voorgestelde maatregelen in het plan van aanpak. Hoewel veel maatregelen op papier logisch en effectief lijken, blijken ze in de praktijk soms lastig uitvoerbaar. Dit kan te maken hebben met een gebrek aan middelen, tijd of mankracht. Of met het feit dat de maatregel te veel ingrijpt op andere werkprocessen.

De OR, die in direct contact staat met de werknemers, is goed gepositioneerd om te beoordelen of de voorgestelde maatregelen in de praktijk werkbaar zijn. Dit gaat verder dan alleen het afvinken van een lijst met voorgestelde acties; het vraagt om een kritische blik op de haalbaarheid en de impact van de maatregelen op de dagelijkse werkzaamheden. Als een maatregel te complex of te tijdrovend is, bestaat de kans dat deze niet wordt uitgevoerd. Hoe goed hij ook bedoeld is.

Door deze praktische kennis mee te nemen, kan de OR ervoor zorgen dat de maatregelen niet alleen effectief zijn, maar ook daadwerkelijk worden geïmplementeerd. Bovendien kan de OR alternatieve oplossingen aandragen die misschien beter passen bij de dagelijkse praktijk, maar hetzelfde doel bereiken. Dit vergroot niet alleen de kans op succes, maar zorgt ook voor meer draagvlak onder de werknemers.

Theorie verbinden met praktijk 

De OR heeft een formele rol in het RI&E-proces, maar zijn toegevoegde waarde ligt vooral in het verbinden van theorie met praktijk. Door de risico’s te toetsen aan de realiteit op de werkvloer, aandacht te besteden aan de grondoorzaken van deze risico’s en de werkbaarheid van maatregelen te beoordelen, kan de OR bijdragen aan een effectiever en realistischer RI&E. Dit gaat verder dan het afvinken van een wettelijke verplichting; het zorgt ervoor dat de RI&E een levend document wordt, dat daadwerkelijk bijdraagt aan de veiligheid en gezondheid van alle werknemers.

Door zijn unieke positie kan de OR ervoor zorgen dat de RI&E niet alleen een theoretisch document blijft, maar een praktisch instrument wordt dat de dagelijkse werkomstandigheden verbetert. Dit vraagt om een actieve en betrokken houding van de OR, die verder kijkt dan zijn formele taken en zich richt op de daadwerkelijke impact van de RI&E op de werkvloer.

Tips voor een effectieve RI&E

• Vraag regelmatig feedback van werknemers om te toetsen of de geïdentificeerde risico’s overeenkomen met hun ervaringen op de werkvloer.
• Besteed extra aandacht aan het benoemen van grondoorzaken om structurele maatregelen te kunnen nemen.
• Beoordeel de werkbaarheid van voorgestelde maatregelen en draag, waar nodig, praktische alternatieven aan.

Wil je meer weten over dit thema? Neem dan even contact op met jouw TRAINIAC contactpersoon.

Peter Reinerink ~ Senior Trainer & Adviseur Medezeggenschap bij TRAINIAC

TRAINIAC is gespecialiseerd in OR trainingen, advies- en begeleidingstrajecten op maat en verhoogd daarmee de waarde van ondernemingsraden. Benieuwd wat we voor uw OR kunnen betekenen? Neem dan contact met ons op.