De groene arbeidsovereenkomst voor de OR

De ondernemingsraad kan een proactieve rol oppakken

Een extra vakantiedag voor wie met de trein naar de vakantiebestemming reist. Een klimaatbudget om de eigen woning te verduurzamen of een hogere reiskostenvergoeding voor werknemers die een milieuvriendelijke mobiliteitsvorm kiezen.

Een arbeidsovereenkomst met afspraken die milieubewuste keuzes van werknemers stimuleren, staat bekend als ‘groene arbeidsovereenkomst’. Voor de ondernemingsraad met groene ambities een interessante leidraad om met de bestuurder het gesprek over duurzaamheid aan te gaan. Kun je wel wat inspiratie hierbij gebruiken? Hieronder volgen redenen en mogelijkheden voor het introduceren van groene arbeidsvoorwaarden.

Redenen voor groene arbeidsvoorwaarden

Een organisatie kan vanuit moreel oogpunt bijdragen aan (inter)nationale klimaatambities. Daarnaast zijn er ook nog een aantal strategische redenen voor een groene arbeidsovereenkomst, zoals:

• Groene arbeidsvoorwaarden dragen bij aan ‘employer branding’. Uit onderzoek van PWC blijkt dat 94% van de jongste werkende generatie werknemers, Gen-Z, vindt dat werkgevers een plicht hebben om een bijdrage te leveren aan milieukwesties. Op een krappe arbeidsmarkt kunnen groene arbeidsvoorwaarden een doorslaggevende factor zijn voor jong talent om voor jullie organisatie te kiezen.
• Er bestaat een sterke relatie tussen het welbevinden van mensen en duurzaamheidsgedrag, blijkt uit onderzoek van Zawadski (2020). Mensen voelen zich in het algemeen gelukkiger als zij duurzame keuzes maken. Alleen bestaat er een kloof tussen de intentie en actie van mensen, de zogenaamde intentie-actie kloof. Door groene arbeidsvoorwaarden op te nemen, helpt een organisatie zijn werknemers de keuzes te maken die hun welbevinden verhoogt.
• Door actief aan de slag te gaan met groene arbeidsvoorwaarden, loopt je organisatie vooruit op wet- en regelgeving. Vanuit de Europese ‘Green Deal’ bestaat de ambitie om de milieuambities te vertalen in wet- en regelgeving. Het is te verwachten dat er bindende verplichtingen op duurzaamheidsgebied komen. Door je nu al te onderscheiden maak je de implementatie van verplichtingen in de toekomst makkelijker.

De mogelijkheden

Er zijn grofweg twee mogelijkheden om de arbeidsovereenkomst te ‘ver groenen’. Ten eerste door niet-duurzame arbeidsvoorwaarden af te schaffen.

Ten tweede door nieuwe, groene arbeidsvoorwaarden toe te voegen.

Afschaffen niet-duurzame arbeidsvoorwaarden

Het nalopen van de huidige arbeidsvoorwaarden kan inzichten brengen dat bepaalde voorwaarden niet passen in vernieuwde klimaatambities. Deze kunnen niet zonder meer aangepast worden in bestaande arbeidsovereenkomsten. Hiervoor is wederzijdse instemming nodig, al zijn er technieken om dat eenzijdig vanuit de werkgever te kunnen doen. Ga als OR in gesprek met de bestuurder over de mogelijkheden. Denk hierbij aan:

1. De arbeidsvoorwaarden kunnen gewijzigd worden als er een eenzijdig wijzigingsbeding is opgenomen in de overeenkomst. Om dit te kunnen doen moet de werkgever een zwaarwegend belang hebben dat in verhouding tot het belang van de werknemer zo groot is dat het laatste moet wijken.
2. Doe een beroep op goed werknemer- en werkgeverschap. Hierdoor dienen redelijke voorstellen vanuit een goed onderbouwde aanleiding door de werknemer te worden aanvaard.
3. In de wet staat dat een regel in een overeenkomst niet van toepassing is als deze onaanvaardbaar zou zijn naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid. Dus als door maatschappelijke ontwikkelingen blijkt dat bepaalde voorwaarden niet meer uit te leggen zijn, kan dat een reden zijn om deze arbeidsvoorwaarden zonder wederzijdse goedkeuring eenzijdig te wijzigen. Dit is wel een zware toets die niet zomaar van toepassing is.

Introduceren groene arbeidsvoorwaarden

Er bestaat de mogelijkheid om nieuwe arbeidsvoorwaarden toe te voegen. Ook hierbij moet de belangen van de werkgever in redelijkheid afgewogen worden tegen de belangen van de werknemer. Doordat het belonen van gewenst groen gedrag vaak voor een extraatje zorgt, zijn die belangen niet tegenstrijdig en kunnen nieuwe voorwaarden sneller toegevoegd worden.

Voorbeelden van groene arbeidsvoorwaarden:

• Klimaatbudget voor het verduurzamen van de eigen woning;
• Tegemoetkoming tot het kopen of leasen van een (elektrische) fiets;
• Extra vakantiedagen of hogere vakantietoeslag voor werknemers die met fiets of trein op vakantie gaan;
• Trainingen aanbieden in milieubewuste keuzes;
• Vrije dag voor vrijwilligerswerk of een klimaatstaking;
• Pensioen onderbrengen bij een ‘groen’ pensioenfonds;
• Bomen planten voor overwerk;
• Reiskostenvergoeding verhogen wanneer er gereisd wordt met fiets, openbaar vervoer of lopen;
• Groenkerstcadeau;
• Vegan/vegetarische lunch aanbieden;
• Thuiswerkvergoeding verhogen om CO2-uitstoot van het woon-werk- verkeer te besparen.

De rol van de OR

Als ondernemingsraad kun je ook een proactieve rol oppakken tegenover een groene arbeidsovereenkomst. Wanneer er regelingen gewijzigd of toegevoegd worden die onder het instemmingsrecht van artikel 27 Wor vallen, zul je sowieso om instemming gevraagd moeten worden. Dit kan van toepassing zijn als er bijvoorbeeld een beloning wordt ingevoerd om ‘groen’ ge- drag te stimuleren.

Ook heeft de or een bevorderingstaak over de zorg van de onderneming voor het milieu. Hieronder vallen beleidsmatige, organisatorische en administratieve voorzieningen in verband met het milieu. Aan de hand van deze taak staat het de OR vrij om informatie op te vragen over huidige, groene arbeidsvoorwaarden en over de ambities op dit gebied. Ook mag de ondernemingsraad onderwerpen die hier aan relateren op de agenda van de overlegvergaderingen zetten, om ervoor te zorgen dat er aandacht voor is.

Daarnaast geeft artikel 23 Wor de mogelijkheid om initiatiefvoorstellen in te dienen. Hierover moet tenminste één keer overleg gevoerd worden en er moet een schriftelijke reactie op volgen. Een verplichte reactie betekent uiteraard niet een automatisch akkoord, daarvoor dient de bestuurder toch echt door een goede onderbouwing overtuigd te worden. Gebruik hiervoor dus vooral de redenen vanuit organisatieperspectief die de interesse kunnen wekken van bestuurders. Ook volledig uitgewerkte voorbeelden die positief uitvallen voor zowel werkgever als werknemer, werken goed bij het overhalen van bestuurders om het voorstel te accepteren.

Kortom, pak als OR de arbeidsovereenkomst(en) erbij, en bekijk welke mogelijkheden er nog zijn om hier vergroening in aan te brengen. Want bovenal geldt, een betere wereld begint bij de ondernemingsraad.

Praktische tips

• Alles wat aandacht krijgt, groeit. Maak een prioriteit van duurzaamheid door het in je jaarplan op te nemen of er een aparte commissie voor op te zetten. Zo maak je tijd vrij om de mogelijkheden te onderzoeken, hoe andere organisaties met het onderwerp omgaan en om initiatiefvoorstellen op te stellen.
• Veel kosten voor het belonen van groen gedrag vallen onder de werkkostenregeling. Deze regeling heeft een duidelijke bovengrens dus ga het gesprek hierover aan met de bestuurder.
• Let op mogelijke ongelijke behandeling bij het introduceren van ‘groene’ arbeidsvoorwaarden. In principe moet gelijke arbeid in gelijke omstandigheden op gelijke wijze beloond worden. Mogelijk komen niet alle werknemers in aanmerking voor de beloningen voor groen gedrag. Waak erover dat positief bedoelde arbeidsvoorwaarden voor iedereen zo uitpakken.
• Bedenk welk beleid aansluit bij jouw organisatie. Heeft de organisatie de mogelijkheid extra geld te besteden in de vorm van beloningen, of kijkt men eerder naar andere maatregelen zoals trainingen of vrijwilligerswerk?

Wil je – als OR – meer weten over het introduceren van groene arbeidsvoorwaarden binnen jouw organisatie? Stuur dan een mail naar marloes@trainiac.nl

Marloes Kool ~ Trainer & Adviseur Medezeggenschap bij TRAINIAC

TRAINIAC is gespecialiseerd in OR trainingen, advies- en begeleidingstrajecten op maat en verhoogd daarmee de waarde van ondernemingsraden. Benieuwd wat we voor uw OR kunnen betekenen? Neem dan contact met ons op.