Welke rechten en plichten heeft de ondernemingsraad?

De ondernemingsraad heeft volgens de Wet op de ondernemingsraden (WOR) drie hoofdrechten: het adviesrecht bij belangrijke strategische besluiten, het instemmingsrecht bij regelingen die werknemers direct raken, en het informatierecht om tijdig relevante bedrijfsinformatie te ontvangen. Daarnaast heeft de OR belangrijke plichten zoals geheimhouding, constructief overleg, eerlijke vertegenwoordiging van alle werknemers en het informeren van de achterban. Deze rechten en plichten vormen samen het fundament voor effectieve medezeggenschap binnen je organisatie.

Wat zijn de belangrijkste rechten van de ondernemingsraad?

De ondernemingsraad heeft drie fundamentele rechten die de basis vormen voor medezeggenschap: het adviesrecht, het instemmingsrecht en het informatierecht. Deze rechten stellen de OR in staat om namens werknemers invloed uit te oefenen op belangrijke bedrijfsbeslissingen.

Het adviesrecht geeft de OR de mogelijkheid om advies uit te brengen over belangrijke strategische besluiten. Dit geldt bijvoorbeeld bij reorganisaties, fusies, overnames, grote investeringen of verplaatsing van bedrijfsactiviteiten. De ondernemer moet de OR om advies vragen voordat hij een definitief besluit neemt. Hoewel de ondernemer niet verplicht is het advies op te volgen, moet hij wel serieus naar de argumenten van de OR luisteren en gemotiveerd aangeven waarom hij eventueel afwijkt van het advies.

Het instemmingsrecht is krachtiger dan het adviesrecht. Bij regelingen die werknemers direct raken, zoals werktijden, vakantieregeling, beloningsstructuren of arbeidsomstandigheden, heeft de OR instemmingsrecht. Dit betekent dat de ondernemer deze regelingen alleen kan invoeren of wijzigen met instemming van de OR. Zonder deze instemming mag de regeling niet worden doorgevoerd.

Het informatierecht zorgt ervoor dat de OR toegang heeft tot alle relevante informatie over het bedrijf. De ondernemer moet uit eigen beweging belangrijke informatie verstrekken over de financiële situatie, strategische plannen en andere zaken die voor de OR van belang zijn. Dit recht stelt de OR in staat om goed geïnformeerd te adviseren en beslissen.

Welke plichten heeft de ondernemingsraad volgens de WOR?

OR-leden hebben naast rechten ook belangrijke plichten die zorgen voor een professionele en constructieve samenwerking binnen de organisatie. Deze plichten waarborgen dat de medezeggenschap op een verantwoorde manier wordt uitgeoefend.

De geheimhoudingsplicht is een van de belangrijkste verplichtingen. OR-leden moeten vertrouwelijke bedrijfsinformatie geheim houden wanneer de ondernemer aangeeft dat informatie vertrouwelijk is. Dit kan gaan om financiële gegevens, strategische plannen of personeelszaken. De geheimhoudingsplicht blijft ook na het OR-lidmaatschap van kracht.

De overlegplicht houdt in dat de OR constructief moet samenwerken met de bestuurder. Dit betekent dat OR-leden zich moeten opstellen als serieuze gesprekspartners die meedenken over het belang van de organisatie én de werknemers. Het gaat om het vinden van een balans tussen kritisch zijn en opbouwend meedenken.

Als vertegenwoordigers van alle werknemers hebben OR-leden de plicht om eerlijk en onpartijdig te opereren. Ze vertegenwoordigen niet alleen hun eigen afdeling of functiegroep, maar alle medewerkers binnen de organisatie. Dit vraagt om een brede blik en het vermogen om verschillende belangen tegen elkaar af te wegen.

De informatieplicht richting de achterban zorgt ervoor dat werknemers op de hoogte blijven van wat er in de OR speelt. OR-leden moeten regelmatig communiceren over genomen besluiten, lopende trajecten en belangrijke ontwikkelingen. Dit kan via nieuwsbrieven, personeelsbijeenkomsten of digitale kanalen, waarbij natuurlijk rekening wordt gehouden met de geheimhoudingsplicht.

Hoe werkt het instemmingsrecht van de ondernemingsraad in de praktijk?

Het instemmingsrecht is een krachtig middel waarmee de OR daadwerkelijk kan meebeslissen over regelingen die werknemers direct raken. Dit recht geldt voor arbeidsvoorwaardelijke regelingen, werktijden, vakantieregeling, beloningssystemen en personeelsbeleid.

Het instemmingsproces begint wanneer de ondernemer een voorstel voor een nieuwe regeling of wijziging voorlegt aan de OR. Dit voorstel moet schriftelijk worden ingediend met een duidelijke toelichting op de inhoud, het doel en de gevolgen voor werknemers. De OR heeft vervolgens tijd nodig om het voorstel te bestuderen en te bespreken.

Na ontvangst van het instemmingsverzoek doorloopt de OR meestal deze stappen:

• Bestudering van het voorstel en eventueel inwinnen van advies
• Raadpleging van de achterban om hun mening te peilen
• Intern overleg binnen de OR om tot een standpunt te komen
• Eventueel overleg met de ondernemer voor verduidelijking of aanpassingen
• Formele besluitvorming door stemming in de OR-vergadering

Wanneer de OR instemming onthoudt, kan de ondernemer de regeling niet doorvoeren. De ondernemer heeft dan verschillende mogelijkheden. Hij kan het voorstel aanpassen naar aanleiding van de bezwaren van de OR, het voorstel intrekken, of naar de kantonrechter stappen. De rechter toetst dan of de OR in redelijkheid tot zijn besluit heeft kunnen komen.

In de praktijk leidt het instemmingsrecht vaak tot constructief overleg waarbij beide partijen zoeken naar een oplossing die voor iedereen acceptabel is. Het dwingt de ondernemer om al in een vroeg stadium rekening te houden met de belangen van werknemers.

Wat is het verschil tussen adviesrecht en instemmingsrecht?

Het belangrijkste verschil tussen adviesrecht en instemmingsrecht ligt in de mate van zeggenschap die de OR heeft. Bij adviesrecht geeft de OR een advies, maar de ondernemer beslist uiteindelijk zelf. Bij instemmingsrecht moet de ondernemer daadwerkelijk toestemming krijgen van de OR voordat hij iets kan doorvoeren.

Adviesrecht geldt bij strategische besluiten die de organisatie als geheel raken. Denk aan:

• Reorganisaties en bedrijfssluitingen
• Fusies en overnames
• Belangrijke investeringen of desinvesteringen
• Wijziging van de bedrijfslocatie
• Belangrijke inkrimping of uitbreiding van activiteiten

Bij deze besluiten moet de ondernemer de OR om advies vragen in een stadium waarin het advies nog van wezenlijke invloed kan zijn. De OR brengt een gemotiveerd advies uit, maar de ondernemer mag hier gemotiveerd van afwijken. Wel heeft de OR het recht om naar de Ondernemingskamer te stappen als de ondernemer zijn advies niet volgt.

Instemmingsrecht is van toepassing op regelingen die de arbeidsvoorwaarden en werkomstandigheden van werknemers direct beïnvloeden:

• Werktijdenregelingen en roosters
• Vakantie- en verlofregeling
• Beoordelings- en beloningssystemen
• Arbeidsomstandigheden en veiligheidsbeleid
• Opleidingsbeleid

Het juridische verschil is groot: zonder instemming van de OR mag een instemmingsplichtige regeling simpelweg niet worden ingevoerd. Dit geeft de OR een veel sterkere positie dan bij het adviesrecht. In beide gevallen is het belangrijk dat de OR zijn rechten tijdig en zorgvuldig uitoefent om de belangen van werknemers optimaal te behartigen.

Hoe kan TRAINIAC helpen bij het uitoefenen van OR-rechten en -plichten?

Professionele ondersteuning helpt ondernemingsraden om hun rechten effectief in te zetten en plichten correct na te komen. Met de juiste kennis en vaardigheden wordt de OR een strategische gesprekspartner die het verschil maakt binnen de organisatie.

Praktische trainingen over advies- en instemmingsrecht geven OR-leden het vertrouwen en de tools om deze rechten optimaal te benutten. Je leert niet alleen de juridische kaders kennen, maar vooral hoe je deze in de praktijk toepast. Van het analyseren van adviesaanvragen tot het voeren van constructieve onderhandelingen over instemmingsplichtige regelingen.

Bij complexe trajecten zoals reorganisaties of fusies is begeleiding waardevol. Een ervaren adviseur helpt de OR om strategisch te denken, de juiste vragen te stellen en een gedegen advies op te stellen. Dit vergroot de impact van de OR en zorgt voor betere resultaten voor werknemers.

Strategisch advies gaat verder dan alleen juridische kennis. Het gaat om het positioneren van de OR als volwaardige partner van het bestuur. Door te werken aan de onderlinge samenwerking, communicatievaardigheden en strategisch inzicht wordt de OR een invloedrijke speler binnen de organisatie.

Wij bieden specifieke ondernemingsraad trainingen die OR’en versterken in hun rol. Van basistrainingen voor nieuwe OR-leden tot specialistische trajecten voor ervaren raden. Ook voor advies en begeleiding bij specifieke vraagstukken kunnen OR’en bij ons terecht. We werken altijd vanuit de praktijk, met concrete tools en methoden die direct toepasbaar zijn in jullie organisatie.