Welke rechten heeft een ondernemingsraad?

Een ondernemingsraad heeft drie hoofdrechten volgens de Wet op de Ondernemingsraden (WOR): het adviesrecht, instemmingsrecht en informatierecht. Het adviesrecht geldt bij belangrijke economische en organisatorische besluiten zoals reorganisaties en fusies. Het instemmingsrecht is van toepassing op regelingen die het personeel direct raken, zoals werktijden en beloningssystemen. Het informatierecht zorgt ervoor dat de OR alle informatie krijgt die nodig is om haar werk goed te kunnen doen. Deze rechten vormen samen de basis voor een sterke positie van de OR binnen je organisatie.

Wat zijn de belangrijkste rechten van een ondernemingsraad?

De ondernemingsraad heeft drie fundamentele rechten die haar positie binnen de organisatie bepalen. Het adviesrecht, instemmingsrecht en informatierecht vormen samen de ruggengraat van medezeggenschap in Nederland.

Het adviesrecht komt in beeld bij grote beslissingen die de organisatie raken. Denk aan een reorganisatie, verhuizing van het bedrijf of belangrijke investeringen. De bestuurder moet de OR om advies vragen voordat hij zo’n besluit neemt. Het instemmingsrecht gaat over zaken die medewerkers direct aangaan. Werktijden, vakantieregeling of het beloningssysteem vallen hieronder. Zonder instemming van de OR mag de bestuurder deze regelingen niet invoeren of wijzigen.

Het informatierecht is het fundament waarop de andere twee rechten rusten. De OR heeft recht op alle informatie die ze nodig heeft voor haar werk. Dit betekent dat de bestuurder actief informatie moet delen over de gang van zaken in het bedrijf, financiële resultaten en toekomstplannen. Deze drie rechten versterken elkaar en zorgen ervoor dat de OR een volwaardige gesprekspartner is voor het bestuur.

Wanneer heeft de OR instemmingsrecht en hoe werkt dit?

Het instemmingsrecht van de OR geldt voor alle regelingen op personeelsgebied. Dit zijn besluiten die direct invloed hebben op de arbeidsomstandigheden, arbeidsvoorwaarden of het welzijn van medewerkers. Zonder instemming van de OR mag de bestuurder deze regelingen niet invoeren, wijzigen of intrekken.

Concrete voorbeelden van onderwerpen waar de OR instemmingsrecht over heeft zijn:

• Werktijden en roosters
• Vakantie- en verlofregeling
• Beoordelings- en beloningssystemen
• Regelingen voor ziekteverzuim
• Arbeidsomstandigheden en veiligheid
• Opleidingsbeleid
• Klachtenregelingen

Het proces werkt als volgt: de bestuurder legt een voorstel voor aan de OR met een duidelijke onderbouwing. De OR bespreekt dit intern en kan aanvullende vragen stellen of alternatieven voorstellen. Na overleg neemt de OR een besluit. Bij instemming kan de regeling worden ingevoerd. Weigert de OR instemming, dan moet de bestuurder het voorstel aanpassen of intrekken.

Wanneer bestuurder en OR er niet uitkomen, kan de geschillenregeling in werking treden. De bestuurder kan dan naar de kantonrechter stappen om toestemming te vragen het besluit toch door te voeren. De rechter toetst of de OR redelijkerwijs tot haar weigering kon komen. Dit gebeurt echter zelden, omdat beide partijen meestal via overleg tot overeenstemming komen.

Hoe verschilt adviesrecht van instemmingsrecht?

Het adviesrecht en instemmingsrecht verschillen fundamenteel in hun toepassing en reikwijdte. Waar instemmingsrecht gaat over personeelsregelingen, richt adviesrecht zich op economische en organisatorische beslissingen die de onderneming als geheel raken.

Bij adviesrecht moet de bestuurder de OR om advies vragen over voorgenomen besluiten zoals:

• Reorganisaties en herstructureringen
• Fusies en overnames
• Belangrijke investeringen of desinvesteringen
• Sluiting of verhuizing van (delen van) het bedrijf
• Wijziging van de organisatiestructuur
• Inkrimping of uitbreiding van activiteiten

De procedure bij adviesrecht verloopt anders dan bij instemmingsrecht. De bestuurder dient een schriftelijke adviesaanvraag in met uitgebreide informatie over het voorgenomen besluit, de beweegredenen en de gevolgen voor medewerkers. De OR krijgt voldoende tijd om het voorstel te bestuderen, achterban te raadplegen en een weloverwogen advies op te stellen.

Het belangrijkste verschil zit in de rechtskracht. Bij instemmingsrecht kan de OR een besluit blokkeren, bij adviesrecht niet. Geeft de OR een negatief advies, dan mag de bestuurder het besluit toch nemen. Wel moet hij een maand wachten zodat de OR eventueel beroep kan aantekenen bij de Ondernemingskamer. Die toetst of de bestuurder bij afweging van de betrokken belangen in redelijkheid tot zijn besluit kon komen.

Welke informatie moet de bestuurder aan de OR verstrekken?

Het informatierecht is de basis voor effectieve medezeggenschap. De bestuurder moet de OR alle informatie verstrekken die zij redelijkerwijs nodig heeft voor haar taakuitoefening. Dit gebeurt zowel op verzoek van de OR als uit eigen beweging van de bestuurder.

De bestuurder moet standaard de volgende informatie met de OR delen:

• Jaarrekening en jaarverslag
• Begroting en investeringsplannen
• Kwartaal- of maandcijfers over de bedrijfsresultaten
• Organisatieschema’s en personeelsbezetting
• Strategische plannen en beleidsvoornemens
• Rapporten over arbeidsomstandigheden
• Overzichten van ziekteverzuim

De timing van informatieverstrekking is belangrijk. Bij de jaarrekening moet de bestuurder deze tegelijk met de aandeelhouders aan de OR verstrekken. Voor andere informatie geldt dat de OR deze tijdig moet ontvangen, zodat zij haar rol goed kan vervullen. Dit betekent dat informatie over voorgenomen besluiten ruim voor de besluitvorming gedeeld moet worden.

De OR kan ook zelf om specifieke informatie vragen. De bestuurder moet deze verstrekken, tenzij zwaarwegende belangen zich daartegen verzetten. Denk aan bedrijfsgeheimen of privacygevoelige informatie. In dat geval moet de bestuurder uitleggen waarom hij de informatie niet kan delen. De OR kan vertrouwelijke informatie ontvangen onder geheimhoudingsplicht.

Hoe kan TRAINIAC helpen bij het effectief gebruiken van OR-rechten?

Het kennen van je rechten als OR is één ding, ze strategisch en effectief inzetten is een tweede. Hier komt de praktische ondersteuning van ons om de hoek kijken. We helpen ondernemingsraden hun positie te versterken door de wettelijke rechten om te zetten in concrete invloed binnen de organisatie.

Onze ondernemingsraad trainingen richten zich op het praktisch toepassen van adviesrecht, instemmingsrecht en informatierecht. Je leert niet alleen wat je rechten zijn, maar vooral hoe je ze inzet bij reorganisaties, fusies of belangrijke personeelsregelingen. We trainen je in het opstellen van gedegen adviezen, het voeren van constructieve onderhandelingen en het bouwen aan een strategische relatie met het bestuur.

Voor complexe situaties bieden we advies en begeleiding op maat. Denk aan ondersteuning bij een grote reorganisatie waarbij je adviesrecht optimaal wilt benutten, of hulp bij onderhandelingen over nieuwe arbeidsvoorwaarden waarbij instemmingsrecht speelt. We werken met jullie aan een aanpak die past bij jullie organisatie en situatie.

Wat ons onderscheidt is onze praktische, resultaatgerichte aanpak. We vertalen juridische kaders naar werkbare strategieën die de OR helpen om van reactief naar proactief te werken. Door onze jarenlange ervaring weten we precies welke valkuilen er zijn en hoe je als OR je rechten kunt gebruiken om echte invloed uit te oefenen. Zo word je een sterke, strategische partner voor het bestuur die bijdraagt aan het succes van de organisatie.