Het belang van een goede relatie tussen de ondernemingsraad en de achterban

In iedere organisatie waar een ondernemingsraad (OR) actief is, speelt de relatie tussen de OR en de achterban – de medewerkers van de organisatie – een cruciale rol.

De Wet op de ondernemingsraden (WOR) verplicht werkgevers tot het instellen van een OR bij een bepaald aantal medewerkers, met als doel het bevorderen van medezeggenschap. Maar de mate waarin deze medezeggenschap daadwerkelijk effectief is, hangt grotendeels af van de relatie tussen de OR en zijn achterban.

Een OR die geen voeling heeft met de achterban, verliest zijn legitimiteit, effectiviteit en uiteindelijk ook zijn bestaansrecht. In dit artikel bespreken we waarom een goede relatie tussen OR en achterban zo belangrijk is, wat de gevolgen zijn van een gebrekkige relatie, en hoe deze relatie in de praktijk versterkt kan worden.

De rol van de ondernemingsraad

De ondernemingsraad is een bij wet ingesteld medezeggenschapsorgaan dat de belangen van de medewerkers behartigt en invloed uitoefent op het beleid van de organisatie. De OR heeft advies- en instemmingsrechten en kan onderwerpen aankaarten die medewerkers raken, zoals arbeidsvoorwaarden, arbeidsomstandigheden, reorganisaties en het personeelsbeleid.

De OR is daarmee een brug tussen de directie en de medewerkers. Maar een brug die niet goed onderhouden wordt, stort vroeg of laat in. De legitimiteit van de OR vloeit voort uit de medewerkers: zij kiezen de OR-leden, zij worden vertegenwoordigd in het overleg met de directie en zij zijn uiteindelijk degenen voor wie het OR-werk wordt verricht.

Waarom is de relatie met de achterban zo belangrijk?

Legitimiteit en draagvlak

Een OR ontleent zijn legitimiteit aan de achterban. Zonder draagvlak onder de medewerkers verliest de OR zijn gezag en onderhandelingskracht tegenover de directie. Als de OR zich profileert als vertegenwoordiger van de medewerkers, moet die vertegenwoordiging ook daadwerkelijk gevoeld worden. Draagvlak betekent dat de medewerkers zich herkennen in de standpunten en acties van de OR.

Input en signalen uit de praktijk

De OR heeft informatie uit de organisatie nodig om goed gefundeerde standpunten in te nemen. Die informatie komt niet alleen van de directie of uit documenten, maar vooral van de medewerkers zelf. Als de achterban zich vrij voelt om ervaringen, zorgen en ideeën te delen met de OR, ontstaat een waardevolle bron van input.

Communicatie van beleid en besluiten

Omgekeerd speelt de OR ook een rol in het uitleggen en communiceren van beleid naar de achterban. De OR kan verhelderen waarom bepaalde keuzes zijn gemaakt, wat de gevolgen zijn en hoe medewerkers hierop kunnen inspelen. Zonder die communicatie ontstaat onbegrip of wantrouwen.

Activatie van medezeggenschapscultuur

Een betrokken achterban stimuleert een actieve medezeggenschapscultuur. Wanneer medewerkers het nut zien van inspraak en invloed, zullen zij eerder meedenken, stemmen bij OR-verkiezingen of zich kandidaat stellen. Zo blijft de OR dynamisch en representatief.

Gevolgen van een slechte relatie

Wanneer de relatie tussen OR en achterban onder druk staat, ontstaan al snel knelpunten:

• Medewerkers voelen zich niet gehoord en keren zich af van de OR. De OR wordt gezien als ‘praatclub’ of verlengstuk van de directie.
• Signalen uit de organisatie blijven uit, waardoor de OR zijn rol als vertegenwoordiger niet goed kan vervullen.
• Beleid dat niet wordt gedragen door de medewerkers leidt tot weerstand, hogere werkdruk of verloop.
• Medewerkers voelen zich niet betrokken bij het OR-werk en blijven weg bij verkiezingen of kandidaatstellingen, waardoor representativiteit ontbreekt.

Hoe bouw je aan een goede relatie met de achterban?

Een goede relatie vraagt om actieve inzet, transparantie en continuïteit. De volgende strategieën kunnen daaraan bijdragen:

Van communicatie naar betrokkenheid

De OR moet zichtbaar en benaderbaar zijn. Regelmatige communicatie – via intranet, nieuwsbrieven, bijeenkomsten of persoonlijke gesprekken – zorgt voor betrokkenheid. Het is belangrijk dat de OR niet alleen zendt, maar ook luistert en betrekt.

Enkele praktische voorbeelden:

• Maandelijkse updates over OR-activiteiten
• Informatieve video’s of podcasts
• Bijeenkomsten met een thema waarbij collega’s input kunnen geven

Raadplegen en betrekken van de achterban

Bij belangrijke onderwerpen is het essentieel om de mening van de achterban te peilen. Dat kan via enquêtes, polls of klankbordgroepen. Ook kunnen medewerkers betrokken worden bij themabijeenkomsten of informele lunchsessies.

Toegankelijke vertegenwoordiging

OR-leden moeten zichtbaar, aanspreekbaar en herkenbaar zijn. Dit kan bevorderd worden door een OR-structuur waarbij uit verschillende afdelingen of functiegroepen vertegenwoordiging bestaat. Denk ook aan het organiseren van spreekuren of rondgangen op de werkvloer.

Transparantie over resultaten

De OR moet laten zien wat er met input van de achterban is gedaan. Door terugkoppeling ontstaat vertrouwen: medewerkers weten dat hun stem telt. Laat zien welke besluiten zijn genomen, wat de rol van de OR daarin was, en hoe het de medewerkers raakt.

Professionalisering van communicatievaardigheden

Niet ieder OR-lid is van nature een communicator. Training in communicatie, gesprekstechnieken en omgaan met weerstand kan OR-leden helpen hun rol effectiever te vervullen.

Voorbeelden uit de praktijk

Case 1: OR van een zorginstelling

Bij een middelgrote zorginstelling introduceerde de OR een ‘achterbanraad’: een groep medewerkers uit verschillende teams die ieder kwartaal samenkomt om ontwikkelingen te bespreken. De OR gebruikt deze raad als klankbord en verspreidt signalen uit de organisatie. De achterbanraad heeft geleid tot hogere betrokkenheid, gerichtere beleidsinbreng en meer steun bij besluitvorming.

Case 2: Productiebedrijf met digitale dialoog

In een productiebedrijf met ruim 600 medewerkers zette de OR een interactieve app in waarmee medewerkers direct feedback kunnen geven op voorstellen of vragen van de OR. De app registreert ook anoniem meningen en tips. Door deze laagdrempelige aanpak is de zichtbaarheid van de OR enorm gegroeid en voelt de achterban zich meer gehoord.

Rol van de werkgever in het versterken van de relatie

Hoewel het de verantwoordelijkheid van de OR is om in contact te staan met de achterban, speelt ook de werkgever hierin een rol. Door ruimte te geven voor overleg, communicatie en betrokkenheid tijdens werktijd, wordt de medezeggenschap versterkt.

Werkgevers kunnen bijvoorbeeld:

• Faciliteiten bieden (tijd, middelen, communicatiekanalen)
• Actief het belang van medezeggenschap uitdragen
• Deelname aan OR-activiteiten positief waarderen

Verbinding als sleutel tot effectieve medezeggenschap

Een ondernemingsraad zonder verbondenheid met zijn achterban is als een schip zonder kompas. De kracht van medezeggenschap zit niet alleen in wetten en procedures, maar in de relatie tussen mensen – tussen vertegenwoordigers en degenen die zij vertegenwoordigen. Alleen met een stevige en actieve verbinding tussen OR en achterban is er sprake van echte invloed, wederzijds vertrouwen en gedragen beleid.

In een tijd van snelle veranderingen, hybride werkvormen en groeiende complexiteit binnen organisaties, is het belang van goede medezeggenschap groter dan ooit. De sleutel tot succes? Investeren in relaties, luisteren naar de praktijk en bouwen aan vertrouwen, want alleen samen maakt men écht het verschil.

Mark Capel ~ Directeur, Senior Trainer & Adviseur Medezeggenschap bij TRAINIAC

TRAINIAC is gespecialiseerd in OR trainingen, advies- en begeleidingstrajecten op maat en verhoogd daarmee de waarde van ondernemingsraden. Benieuwd wat we voor uw OR kunnen betekenen? Neem dan contact met ons op.