Wat is de taak van een ondernemingsraad?

Een ondernemingsraad (OR) heeft drie hoofdtaken volgens de Wet op de Ondernemingsraden: adviesrecht bij belangrijke bedrijfsbeslissingen, instemmingsrecht bij regelingen die werknemers direct raken, en initiatiefrecht om zelf voorstellen te doen. De OR behartigt de belangen van alle werknemers en zorgt voor een goede balans tussen organisatiedoelen en werknemersbelangen. Deze wettelijke taken geven de OR een belangrijke positie binnen je organisatie.

Wat zijn de wettelijke taken van een ondernemingsraad volgens de WOR?

De Wet op de Ondernemingsraden (WOR) geeft de ondernemingsraad drie formele bevoegdheden: adviesrecht, instemmingsrecht en initiatiefrecht. Deze taken vormen samen de basis voor effectieve medezeggenschap binnen je organisatie.

Het adviesrecht betekent dat je als bestuurder verplicht bent om de OR te raadplegen bij belangrijke beslissingen. Dit geldt voor zaken zoals reorganisaties, fusies, overnames, grote investeringen en verhuizingen. De OR moet dan binnen een redelijke termijn een gemotiveerd advies uitbrengen. Dit advies kan positief of negatief zijn, en bij een negatief advies moet je als bestuurder extra zorgvuldig handelen.

Het instemmingsrecht gaat over regelingen die werknemers direct in hun dagelijks werk raken. Denk aan werktijden, vakantieregeling, beloningssystemen, beoordelingsprocedures en arbeidsomstandigheden. Zonder instemming van de OR mag je deze regelingen niet invoeren of wijzigen. Dit geeft de OR een sterke positie bij het beschermen van werknemersbelangen.

Met het initiatiefrecht kan de OR zelf voorstellen doen over alle onderwerpen die de onderneming aangaan. Dit betekent dat de OR niet alleen reageert op plannen van het bestuur, maar ook proactief meedenkt over de koers van de organisatie. De OR kan bijvoorbeeld voorstellen doen over duurzaamheid, werkplezier of efficiëntere werkprocessen.

Hoe werkt het adviesrecht van de ondernemingsraad in de praktijk?

Het adviesrecht komt in werking zodra je als bestuurder een voorgenomen besluit hebt over een adviesplicht onderwerp. Je moet dan een schriftelijke adviesaanvraag indienen bij de OR, waarin je het voorgenomen besluit uitgebreid toelicht met de beweegredenen, gevolgen voor werknemers en alternatieve mogelijkheden.

De OR heeft vervolgens tijd nodig om het voorstel te bestuderen. In de praktijk betekent dit vaak dat de OR eerst informatie inwint bij achterban en experts, vragen stelt aan het bestuur tijdens overlegvergaderingen, en intern beraadslaagt. De wettelijke termijn voor advisering is afhankelijk van de complexiteit, maar meestal wordt een periode van vier tot zes weken gehanteerd.

Wanneer de OR een negatief advies uitbrengt, mag je als bestuurder het besluit nog steeds nemen, maar moet je wel een maand wachten. In deze periode kan de OR naar de Ondernemingskamer stappen als zij vindt dat je onredelijk handelt. Dit gebeurt bijvoorbeeld als je belangrijke informatie achterhoudt of de belangen van werknemers onvoldoende meeweegt.

Praktische situaties waarin adviesrecht speelt zijn bijvoorbeeld:

• Verhuizing van het hoofdkantoor naar een andere locatie
• Investering in nieuwe productietechnologie die werkgelegenheid beïnvloedt
• Wijziging van de organisatiestructuur met nieuwe afdelingen
• Uitbesteding van bepaalde bedrijfsactiviteiten

Wanneer heeft de OR instemmingsrecht en wat betekent dit?

Het instemmingsrecht is krachtiger dan adviesrecht omdat je zonder instemming van de OR bepaalde regelingen niet mag invoeren. Het grote verschil is dat bij adviesrecht de OR alleen adviseert, terwijl bij instemmingsrecht de OR daadwerkelijk ‘ja’ moet zeggen voordat je verder kunt.

Instemmingsrecht geldt voor alle regelingen die direct invloed hebben op de arbeidsvoorwaarden en werkomstandigheden van medewerkers. De belangrijkste onderwerpen zijn:

• Arbeids- en rusttijdenregeling
• Vakantie- en verlofregeling
• Belonings- en functiewaarderingssystemen
• Werving-, selectie- en ontslagprocedures
• Beoordelings- en functioneringsgesprekken
• Opleidings- en scholingsbeleid
• Regelingen op het gebied van arbeidsomstandigheden
• Klachten- en geschillenprocedures

Als de OR geen instemming verleent, heb je verschillende opties. Je kunt proberen tot overeenstemming te komen door het voorstel aan te passen of extra toelichting te geven. Lukt dit niet, dan kun je de kantonrechter vragen om vervangende toestemming. De rechter toetst dan of je redelijkerwijs tot je voorstel kon komen en of de OR onredelijk is door instemming te weigeren.

Het is belangrijk om te weten dat regelingen zonder instemming van de OR nietig zijn. Dit betekent dat werknemers zich er niet aan hoeven te houden en dat je als werkgever geen maatregelen kunt nemen als werknemers de regeling niet volgen.

Wat is de rol van de ondernemingsraad bij reorganisaties?

Bij reorganisaties heeft de OR een belangrijke rol om werknemersbelangen te beschermen. De OR heeft adviesrecht over het reorganisatiebesluit zelf en moet vroegtijdig betrokken worden bij de planvorming. Dit geeft de OR de mogelijkheid om alternatieven voor te stellen die minder ingrijpend zijn voor werknemers.

Het adviestraject bij reorganisaties verloopt meestal in verschillende fasen. Eerst informeer je de OR over de noodzaak tot reorganisatie en de verschillende scenario’s. Vervolgens dien je een formele adviesaanvraag in met het uitgewerkte reorganisatieplan. De OR onderzoekt dan de gevolgen voor werknemers en kan alternatieve oplossingen aandragen, zoals andere bezuinigingsmogelijkheden of een gefaseerde aanpak.

Een belangrijk onderdeel is de totstandkoming van het sociaal plan. Hoewel dit formeel door vakbonden wordt onderhandeld, heeft de OR vaak een adviserende rol. De OR let daarbij op eerlijke selectiecriteria, goede begeleiding van werk naar werk, en passende financiële regelingen. Ook bewaakt de OR dat het sociaal plan correct wordt uitgevoerd.

De samenwerking tussen OR, vakbonden en bestuur is tijdens reorganisaties intensief. De OR vertegenwoordigt alle werknemers en kijkt naar het organisatiebelang, terwijl vakbonden zich richten op de arbeidsvoorwaardelijke kant. Als bestuurder is het belangrijk om beide partijen goed te informeren en te betrekken, waarbij je de verschillende rollen respecteert.

Hoe kan TRAINIAC jouw ondernemingsraad versterken?

Sinds 2008 ondersteunen we ondernemingsraden met praktische trainingen en strategisch advies. We begrijpen dat elke OR uniek is en andere uitdagingen kent. Daarom bieden we altijd maatwerk dat aansluit bij jullie specifieke situatie en vraagstukken.

Onze ondernemingsraad trainingen richten zich op de thema’s waar OR’en het meest mee worstelen. Of het nu gaat om het doorgronden van reorganisatieprocessen, het begrijpen van financiële besluitvorming of het effectief gebruiken van advies- en instemmingsrecht, we vertalen complexe materie naar praktische handvatten. Onze trainers hebben jarenlange ervaring en kennen de praktijk van binnenuit.

Voor organisaties die verder willen gaan dan alleen training, bieden we advies en begeleiding trajecten. We worden dan jullie sparringpartner bij complexe vraagstukken, helpen bij het opstellen van adviezen of begeleiden het overleg tussen OR en bestuur. Deze ondersteuning zorgt voor continuïteit en helpt om de medezeggenschap structureel te versterken.

Wat ons onderscheidt is onze praktijkgerichte aanpak. We werken niet met standaard presentaties, maar passen elke training aan op jullie situatie. Voor internationale organisaties bieden we als een van de weinigen ook trainingen volledig in het Engels aan, waarbij we de Nederlandse wetgeving vertalen naar de internationale context. Onze flexibele werkwijze betekent dat we snel kunnen schakelen en inspelen op actuele ontwikkelingen binnen jullie organisatie.